Kaynaklarda Zülkifl (a.s.)’ýn, Hz. Eyyûb (a.s.)’ýn oðlu Biþr olduðu belirtilmektedir. Yüce Allah, Hz. Eyyûb (a.s.)’dan sonra O’nu peygamber olarak göndermiþ ve halký, “Tevhîd Akidesi’ne: Allah`ýn birliðine inanmaya” davet etmesini emretmiþtir.
Yüce Allah, Enbiya Sûresi’nde, Eyyûb (a.s)’ýn kýssasýndan sonra Zülkifl (a.s.) hakkýnda “Ve Ýsmâil`i, Ýdris`i ve Zülkifl`i hatýrla ki, onlarýn hepsi sabredenlerdendi. Ve bu yüzden onlarýn hepsini rahmetimizle kuþatmýþtýk; onlar gerçekten dürüst, erdemli ve sâlih kimselerdi”. buyurmaktadýr. Zülkifl (a.s.)’ýn Kur’an-ý Kerim’de peygamberlerin isimleriyle birlikte zikredilmesi, sabredenlerden, seçilmiþlerden ve Allah tarafýndan ödüllendirilenlerden olduðunun belirtilmesi, onun da peygamber olduðunu gösteren bir delildir. Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn mezarýnýn Eðil Ýlçesi’nde, makamýnýn ise Ergani’de olduðu kabul edilmektedir.
Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn makamý (bir süre kalýðý yer), Ergani Ýlçesi’nin 6 km. kuzeyinde bulunan “Zülküfil” veya “Makam” ismi verilen daðýn zirvesindedir.
Zülkifl (a.s.)’ýn makamý/Ergani Ýlçesi
1301/1883, 1308/1890 ve 1318/1900 tarihli Diyarbakýr Salnâmeleri’nde Nebî Zülkifl (a.s.)’ýn makamýnýn Ergani’de bulunduðu ve bu makamýn müzeyyen bir surette tamir ve tefriþ edildiði bilgisi bulunmaktadýr.
Ali Emirî Efendi (ö. 1924) Osmanlý Vilâyât-ý Þarkýyyesi adlý eserinde 1297/1879 yýlýnda Abidin Paþa ile Elazýð’a giderken Ergani’ye uðradýklarýný, Zülkifl (a.s.)’ýn makamýný ziyaret ettiklerini ifade etmektedir. 1307/1889 yýlýnda Diyarbakýr’da bulunmuþ olan Arif Paþa, Seyahatnamesi’nde Ergani Kasabasý’na gittiklerinde ilk önce Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn makam-ý mukaddeslerini ziyaret ettiklerini ifade ederek türbe ve türbenin çevresini ayrýntýlý olarak tasvir etmektedir.
Makam Daðý’nda bulunan Zülkifl Nebi Zaviyesi’nin hangi tarihte ve kim tarafýndan yaptýrýldýðýna dair kesin bilgi olmasa da, 924/1518 tarihli Tahrir Defterleri’nde vakýf kaydýnýn bulunmasý, Osmanlý döneminden daha önceyi iþaret etmektedir. Ayrýca 937/1530 tarihli Osmanlý Tahrir Defterleri’nde de Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn türbesi ve türbeye vakfedilen gelir hakkýnda bilgiler bulunmaktadýr. 1285/1868 yýlýnda Diyarbakýr valiliðine atanan Kurt Ýsmail Paþa’nýn, Zülkifl Nebî Türbesi’ni ziyarete gelenler için bir daire ile sarnýç inþa ettirdiði de bilinmektedir.
Ýçinde Hz. Zülkifl (a.s.) makamý bulunan ve türbe olarak adlandýrýlan bu yapý, Vakýflar Genel Müdürlüðü’nce 09.06.2008 tarihinde baþlayan restoresi tamamlanmýþtýr. Bu yapýnýn içerisinde yaklaþýk 20–30 kiþinin namaz kýlabileceði küçük bir mescid de bulunmaktadýr. Ulaþýmý kýþ mevsiminde zor olan türbe, diðer zamanlarda sürekli ziyarete açýktýr.
Zülkifl Nebi (a.s.) Makamý, Vakýflar Genel Müdürlüðü veritabanýnda “Zülkifl Nebi Türbesi” adý ve 21.07.01/08 envanter numarasý ile “Türkiye Kültür Miraslarý” arasýnda kayýtlýdýr. Ayrýca türbe, Diyarbakýr Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Bölge Kurulu tarafýndan 20.02.1991 tarih ve 656 sayýlý Kurul Kararý ile tescillenmiþ ve korumaya alýnmýþtýr.
Yöre halký tarafýndan yoðun bir þekilde ziyaret edilen Ergani ilçesinde bulunan Makamýn bakýmý, muhafazasý ve gelen ziyaretçilerin bilgilendirilmesi Ergani Ýlçe Müftülüðünce görevlendirilen bir imam-hatip tarafýndan yapýlmaktadýr.
Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn kabri, Eðil Ýlçesi’nde, Nebi Harun Tepesi’ndeki türbesinde bulunmaktadýr. Hz. Zülkifl (a.s.) kabri daha önce bulunduðu yerden Dicle Baraj Gölü havzasýnda kalacaðý için Elyesa’ýn kabri ile birlikte, Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý ve Vakýflar Genel Müdürlüðü arasýnda yapýlan iþbirliði ve dönemin Eðil Kaymakamý’nýn baþkanlýðýnda oluþturulan komisyon marifetiyle 13–16 Eylül 1995 tarihleri arasýnda, Nebî Harun Tepesi’nde yaptýrýlan türbeye nakledilmiþtir.
Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn naaþýnýn nakli için çalýþmalara Nebî Elyesa’ (a.s.)’ýn naaþýnýn naklinden sonra baþlanmýþtýr. Bu nakilde görev alan kiþiler, Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn naaþýnýn bulunduðu mezarýn açýlmasýnda, mezarýn, dönemin çimentosu olarak bilinen Kels-i hacer adlý bir madde ile kaplý olduðu için çok zorlanýldýðýný ifade etmiþlerdir. Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn naaþý, 15–16 Eylül 1995 tarihleri arasýnda Kale Mahallesi’nde önceden hazýrlanan türbeye nakledilmiþtir. Heyette bulunanlarýn Hz. Zülkifl (a.s.)’ýn naaþýnýn çürümediðini gördükleri hususundaki ifadeleri basýnda yer almýþtýr. Nebî Elyesa’ (a.s.) ve Nebî Zülkifl (a.s.)’ýn naaþlarýnýn çürümemiþ olmasý, Hz. Peygamber’in (s.a.v.), “Cenabý-ý Hak, topraða, peygamberlerin cesedini çürütmeyi haram kýlmýþtýr” hadisi ile irtibatlandýrýlmýþtýr.
Zülkifl (a.s.) Türbesi/Eðil Ýlçesi
EðilÝlçe Müftülüðü’nce, Nebî Zülkifl (a.s.)’ýn kabrinin bulunduðu türbenin bakýmý ve gelen ziyaretçilerin bilgilendirilmesi için Elyesa Camii Ýmam-Hatibi görevlendirilmiþtir.
Nebi Harun Tepesi’nde bulunan bu türbe, Vakýflar Genel Müdürlüðü veritabanýnda “Zülkifil (Zülküf) Peygamber Türbesi” adý ve 21.06.02/05 envanter numarasý ile “Türkiye Kültür Miraslarý” arasýnda kayýtlýdýr. Ayrýca türbe, Diyarbakýr Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Bölge Kurulu tarafýndan 12.06.1991 tarih ve 791 sayýlý Kurul Kararý ile tescillenmiþ ve korumaya alýnmýþtýr.
Kaynak:
Ali Melek - Abdullah Demir, Dini Deðerleri Ýle Diyarbakýr, Diyarbakýr Müftülüðü Yay., Diyarbakýr, 2009.
|